1. Giới thiệu
Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, nhằm đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng và giảm phát thải carbon. Hợp đồng mua bán điện (PPA - Power Purchase Agreement) và khung pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư và đảm bảo tính ổn định của hệ thống. Tuy nhiên, các quy định hiện hành vẫn tồn tại nhiều thách thức cần giải quyết.
2. Khung pháp lý hiện hành cho điện mặt trời tại Việt Nam
-
Cơ chế giá FIT (Feed-in Tariff):
-
Áp dụng cho các dự án điện mặt trời áp mái, mặt đất và nổi với mức giá cố định trong 20 năm.
-
FIT 2 (2020) quy định giá mua điện: 7,06 - 8,38 US¢/kWh tùy loại hình.
-
-
Quy hoạch phát triển điện lực (PDP VIII):
-
Đặt mục tiêu đạt 18,6 GW điện mặt trời vào năm 2030.
-
Ưu tiên phát triển điện mặt trời kết hợp tích trữ, tự tiêu thụ.
-
-
Luật Điện lực và các nghị định liên quan:
-
Quy định về thủ tục đầu tư, đấu nối, vận hành dự án.
-
Yêu cầu về hợp đồng PPA tiêu chuẩn với EVN/Tập đoàn Điện lực Việt Nam.
-
3. Thách thức trong hệ thống PPA và khung pháp lý
-
Rủi ro pháp lý và chính sách không ổn định:
-
Thay đổi đột ngột về giá FIT, cơ chế đấu thầu cạnh tranh gây khó khăn cho nhà đầu tư.
-
Thiếu cơ chế rõ ràng cho dự án chuyển đổi từ FIT sang cơ chế thị trường.
-
-
Hạn chế trong PPA tiêu chuẩn:
-
Điều khoản "Take-or-Pay" chưa linh hoạt, rủi ro ngừng thu mua điện từ EVN.
-
Thiếu cơ chế bồi thường rõ ràng khi xảy ra gián đoạn hệ thống.
-
-
Khó khăn về hạ tầng lưới điện:
-
Quá tải lưới tại các tỉnh trọng điểm (Ninh Thuận, Bình Thuận) dẫn đến cắt giảm công suất.
-
Chậm triển khai các dự án truyền tải, ảnh hưởng đến khả năng giải tỏa công suất.
-
-
Thách thức về tài chính:
-
Khó tiếp cận vốn vay dài hạn do rủi ro chính sách.
-
Thiếu cơ chế hỗ trợ tài chính cho dự án quy mô nhỏ.
-
4. Giải pháp và kiến nghị
-
Hoàn thiện khung pháp lý:
-
Xây dựng cơ chế chuyển đổi mượt từ FIT sang đấu thầu cạnh tranh.
-
Bổ sung điều khoản chia sẻ rủi ro trong PPA (Force Majeure, bồi thường).
-
-
Phát triển hạ tầng lưới điện:
-
Ưu tiên nâng cấp lưới truyền tải khu vực miền Trung - Nam.
-
Khuyến khích đầu tư hệ thống tích trữ năng lượng.
-
-
Hỗ trợ tài chính và bảo lãnh:
-
Ngân hàng Nhà nước cần có gói tín dụng ưu đãi cho năng lượng tái tạo.
-
Áp dụng cơ chế bảo lãnh Chính phủ cho dự án lớn.
-
5. Kết luận
Việt Nam có tiềm năng lớn về điện mặt trời, nhưng cần cải thiện khung pháp lý và PPA để giảm rủi ro, thu hút đầu tư bền vững. Giải quyết các thách thức về chính sách, hạ tầng và tài chính sẽ góp phần hiện thực hóa mục tiêu chuyển dịch năng lượng xanh.
