Xu hướng PPA của năng lượng mặt trời tại Việt Nam và Khu vực Đông Nam Á

1. Giới thiệu

Khu vực Đông Nam Á đang trải qua sự chuyển dịch mạnh mẽ trong ngành năng lượng với sự bùng nổ của điện mặt trời. Trong bối cảnh này, các mô hình Hợp đồng mua bán điện (PPA) đang phát triển đa dạng, phản ánh nhu cầu về cơ chế linh hoạt, bền vững và hấp dẫn nhà đầu tư. Bài viết phân tích xu hướng PPA năng lượng mặt trời tại Việt Nam và so sánh với các nước trong khu vực, từ đó đưa ra dự báo và khuyến nghị cho tương lai.

2. Xu hướng PPA tại Việt Nam

2.1. Chuyển dịch từ FIT sang cơ chế đấu thầu cạnh tranh

• Giai đoạn 2017-2020: Áp dụng giá FIT cố định (7-9 US¢/kWh) thu hút hơn 16GW công suất lắp đặt

• Từ 2021: Chuyển sang đấu thầu với mức giá giảm mạnh (4-5 US¢/kWh) cho các dự án quy mô lớn

• Ưu điểm: Giảm gánh nặng ngân sách, nâng cao hiệu quả thị trường

2.2. Phát triển mô hình PPA trực tiếp (DPPA)

• Thí điểm cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất và khách hàng công nghiệp

• Điển hình: Các tập đoàn như Samsung, Nike đang đàm phán PPA trực tiếp

• Thách thức: Thiếu khung pháp lý hoàn chỉnh về phí truyền tải và cơ chế thanh toán

2.3. Tăng cường tích hợp lưu trữ năng lượng

• Xuất hiện các dự án kết hợp pin lưu trữ với PPA dài hạn

• Ưu đãi cho hệ thống hybrid (mặt trời + pin) tại các khu vực có lưới điện yếu

3. Xu hướng PPA tại khu vực Đông Nam Á

3.1. Thái Lan: Dẫn đầu về PPA sáng tạo

• Mô hình VSPP (Very Small Power Producer) cho các dự án nhỏ <10MW

• Cơ chế "Adder" bổ sung phí môi trường vào giá điện

• Đang phát triển mạnh PPA ảo (Virtual PPA) cho doanh nghiệp đa quốc gia

3.2. Philippines: Tiên phong về DPPA mở

• Thị trường mở Green Energy Option Program (GEOP)

• Cho phép khách hàng thương mại chọn mua 100% điện tái tạo

• Giá PPA trung bình 5-6 US¢/kWh, cạnh tranh với nhiệt điện

3.3. Indonesia: Tập trung vào PPA cho khu công nghiệp

• Ưu tiên phát triển điện mặt trời nổi tại các hồ thủy điện

• Cơ chế PPA đặc biệt cho các khu kinh tế đặc biệt

4. So sánh xu hướng chính

5. Dự báo xu hướng đến 2030

5.1. Việt Nam

• Hoàn thiện khung DPPA vào 2025-2026

• Tăng tỷ trọng PPA kết hợp lưu trữ lên 30%

• Phát triển PPA ảo cho các tập đoàn đa quốc gia

5.2. Khu vực

• ASEAN sẽ hình thành thị trường điện xuyên biên giới

• Chuẩn hóa PPA xanh trong khuôn khổ ACETS

• Bùng nổ mô hình PPA tập thể (Aggregated PPA) cho SMEs

6. Khuyến nghị cho Việt Nam

1. Hoàn thiện khung pháp lý cho DPPA và PPA ảo

2. Phát triển cơ chế tài chính đảm bảo rủi ro PPA

3. Tăng cường hợp tác khu vực về tiêu chuẩn PPA xanh

4. Ứng dụng công nghệ blockchain trong quản lý PPA

7. Kết luận

Xu hướng PPA năng lượng mặt trời tại Đông Nam Á đang phát triển theo hướng đa dạng hóa, thị trường hóa và tích hợp công nghệ. Việt Nam cần nhanh chóng bắt kịp xu thế này thông qua cải cách chính sách và tăng cường hợp tác khu vực để tối đa hóa tiềm năng năng lượng tái tạo, đồng thời đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.