DPPA (Direct Power Purchase Agreement) trong Năng Lượng Mặt Trời: Cơ Chế, Lợi Ích và Triển Vọng tại Việt Nam

Mở Đầu

DPPA (Direct Power Purchase Agreement) là mô hình mua bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện, bỏ qua đơn vị phân phối trung gian như EVN. Đây được xem là giải pháp đột phá giúp Việt Nam đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng xanh. Bài viết phân tích chi tiết cơ chế hoạt động, lợi ích và thực trạng áp dụng DPPA trong lĩnh vực điện mặt trời tại Việt Nam.

1. DPPA là gì? Cơ chế hoạt động

1.1. Định nghĩa

• DPPA (Hợp đồng mua bán điện trực tiếp): Là thỏa thuận dài hạn (10-20 năm) giữa:

  • Bên bán: Nhà đầu tư điện mặt trời (Solar Farm, nhà máy áp mái).

  • Bên mua: Doanh nghiệp, tập đoàn có nhu cầu sử dụng điện lớn (như Samsung, Vinamilk, FPT...).

1.2. Cách thức hoạt động

• Điện được sản xuất từ hệ thống NLMT → Truyền tải trực tiếp đến địa điểm của bên mua thông qua lưới điện quốc gia.

• EVN chỉ đóng vai trò vận chuyển điện, không tham gia mua bán.

• Thanh toán được thực hiện trực tiếp giữa 2 bên theo giá thỏa thuận.

1.3. Phân biệt DPPA với PPA truyền thống

2. Tại sao DPPA quan trọng với điện mặt trời Việt Nam?

2.1. Giải quyết bài toán "thừa điện mặt trời nhưng không tiêu thụ được"

• Hiện tượng cắt giảm công suất (curtailment) tại Ninh Thuận, Bình Thuận do quá tải lưới điện.

• DPPA giúp kết nối trực tiếp nhà máy NLMT với doanh nghiệp tiêu thụ, giảm áp lực lên lưới.

2.2. Lợi ích cho các bên

Đối với nhà đầu tư NLMT

✅ Giảm phụ thuộc vào EVN
✅ Giá bán điện cao hơn FIT (có thể đạt 1,800-2,200 đồng/kWh so với FIT 1,508 đồng)
✅ Chủ động kế hoạch tài chính dài hạn

Đối với doanh nghiệp mua điện

✅ Tiết kiệm 15-30% chi phí điện so với giá lưới
✅ Đảm bảo nguồn điện ổn định, tránh biến động giá
✅ Đạt mục tiêu ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị)

3. Thực trạng DPPA tại Việt Nam

3.1. Hành lang pháp lý

• Thí điểm cơ chế DPPA theo Quyết định 18/2023/QĐ-TTg (hiệu lực từ 01/2024).

• Cho phép các dự án NLMT quy mô từ 10MW tham gia thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.

3.2. Các dự án tiên phong

• Tập đoàn Heineken: Ký hợp đồng mua 20MW điện mặt trời từ nhà máy tại Bình Thuận.

• Nhà máy PouYuen Vietnam (Bình Dương): Đang đàm phán DPPA 50MW với chủ đầu tư NLMT.

3.3. Thách thức

• Rào cản kỹ thuật: Hạ tầng lưới điện chưa đồng bộ.

• Rủi ro pháp lý: Thiếu cơ chế giải quyết tranh chấp rõ ràng.

• Thủ tục phức tạp: Cần sự phối hợp giữa Bộ Công Thương, EVN và UBND các tỉnh.

4. Quy trình triển khai DPPA điển hình

1. Đàm phán hợp đồng

   • Thỏa thuận giá, khối lượng điện, cơ chế điều chỉnh giá.

2. Đăng ký với cơ quan quản lý

   • Nộp hồ sơ lên Bộ Công Thương và EVN.

3. Lắp đặt hệ thống đo đếm riêng

   • Công tơ 2 chiều giám sát lượng điện phát/thụ.

4. Vận hành và thanh toán

   • Doanh nghiệp trả tiền điện + phí truyền tải cho EVN.

5. Xu hướng phát triển

5.1. Mô hình "Corporate DPPA" cho tập đoàn đa quốc gia

• Các công ty FDI như Nike, Adidas sẽ là nhóm khách hàng chính do nhu cầu điện xanh cao.

5.2. Kết hợp với cơ chế REC (Renewable Energy Certificate)

• Cho phép doanh nghiệp mua "chứng chỉ xanh" ngay cả khi không dùng điện trực tiếp.

5.3. Ứng dụng blockchain trong giao dịch điện

• Smart contract tự động hóa quy trình mua bán, tăng tính minh bạch.

6. Kết luận & Khuyến nghị

DPPA mở ra kỷ nguyên mới cho điện mặt trời Việt Nam khi:

• Giúp giải phóng công suất, tránh lãng phí nguồn điện sạch.

• Tạo sân chơi công bằng giữa nhà đầu tư tư nhân và EVN.

• Để thúc đẩy DPPA, cần:

  • Hoàn thiện khung pháp lý đặc thù.

  • Nâng cấp hạ tầng truyền tải điện.

  • Xây dựng cơ chế bảo lãnh rủi ro từ ngân hàng.